Το Πολυτεχνείο έχει χαραχτεί στη συλλογική μνήμη ως ένα εμβληματικό γεγονός, ως ένα σύμβολο συνεχών αγώνων για Δημοκρατία. Ήταν αναμφίβολα η κορυφαία στιγμή συλλογικής αντίστασης στη Χούντα και η απαρχή της περιόδου της Μεταπολίτευσης.
Αυτός ο Νοέμβριος που πάντα θα εμπνέει, είναι η πρώτη και μοναδική αντιπαράθεση με τη Δικτατορία, η θρυαλλίδα που άλλαξε την παθητική στάση της κοινής γνώμης τότε απέναντι στο καθεστώς.
Το Πολυτεχνείο από-νομιμοποίησε τη χούντα, ανέδειξε ένα υποκείμενο που ιδεολογικά και πολιτικά επεδίωκε τον ριζικό εκδημοκρατισμό των θεσμών και της κοινωνίας.
Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα ήταν μια συνειδητή και συλλογική πράξη υψηλού κινδύνου. Ένας μαζικός ηρωισμός. Οι φοιτητές αμφισβήτησαν ανοιχτά το καθεστώς από το 1972 και πυροδότησαν την εξέγερση, παλεύοντας κόντρα στην παθητικότητα της χουντο-κρατούμενης Ελλάδας. Σπουδάζοντας σε ένα κλίμα ανελευθερίας, λογοκρισίας, πολιτιστικής οπισθοδρόμησης και πρωτόγονου αντι-κομμουνισμού, υπήρξαν ο καταλύτης των γεγονότων. Στους αγώνες τους βρήκαν αλληλέγγυο τον λαό της Αθήνας που κατέβηκε στο Πολυτεχνείο για να διαδηλώσει μαζί τους και να τους συμπαρασταθεί.
Από τη μία πλευρά, υπήρχε το φριχτό πρόσωπο της Χούντας, τα όργανα της οποίας δολοφονούσαν και χτυπούσαν τραυματίες ακόμα και μέσα στα νοσοκομεία, κι από την άλλη μια συγκινητική αλληλεγγύη, αυτή που εκφράστηκε σιωπηλά και ανώνυμα από γιατρούς, νοσοκόμους, τραυματιοφορείς, συγγενείς, φίλους και συντρόφους.
Ακόμα και μαθητές γυμνασίου συμμετείχαν στην εξέγερση του Πολυτεχνείου. Παιδιά 14-15 ετών που έμειναν μέχρι το τέλος μέσα στο Πολυτεχνείο, περιφρουρούσαν τις πύλες, χτυπούσαν ρυθμικά τα κάγκελα, έτρεχαν στα οδοφράγματα, αντιμετώπισαν σφαίρες.
Το ζήτημα δε των νεκρών του Πολυτεχνείου είναι ίσως ένα από τα σημαντικότερα που ταλάνισαν για πολλά χρόνια την ελληνική κοινωνία. Ενδεχομένως να την ταλανίζουν μέχρι και σήμερα, αν αναλογιστούμε ότι υπάρχουν συμπολίτες μας οι οποίοι επιδιώκουν σταθερά, όλα αυτά τα χρόνια, να παρουσιάσουν τους νεκρούς του Πολυτεχνείου ως ένα μύθευμα, ένα μεγάλο ψέμα. Είναι οι γνωστοί κύκλοι της Ακροδεξιάς, που θέλουν να σβηστούν από την ιστορική μνήμη οι αγώνες που προσέφεραν σε αυτόν τον τόπο η Αριστερά και όλοι οι δημοκρατικοί πολίτες.
Ανάμεσα στα πλήρως επιβεβαιωμένα θύματα στα γεγονότα της Εξέγερσης ή που συνόδευσαν την Εξέγερση, βρίσκεται και το όνομα του Γεωργίου Γεριτσίδη, 47 ετών, εφοριακός υπάλληλος, κάτοικος Νέου Ηρακλείου Αττικής, ο οποίος, όπως χαρακτηριστικά αναφέρεται στο πόρισμα του Εθνικού Ιδρύματος Ερευνών “στις 12.00 της 17.11.1973, ενώ βρισκόταν μέσα στο αυτοκίνητό του στα Νέα Λιόσια, τραυματίσθηκε θανάσιμα στο κεφάλι από πυρά που διέσχισαν τον ουρανό του αυτοκινήτου. Μεταφέρθηκε στο Ρυθμιστικό Κέντρο Αθηνών, όπου πέθανε αυθημερόν“. Αξίζει να αναφερθεί, ότι τα δεδομένα αυτά κατάθεσε η δημοτική κίνηση “Αλληλέγγυα Πόλη” στο δημοτικό συμβούλιο Ιλίου ήδη από το 2018, ζητώντας στη δημιουργία ενός αντιφασιστικού μνημείου στη μνήμη του Γ. Γεριτσίδη, που φυσικά ακόμη δεν έχει εξεταστεί, ούτε και υλοποιηθεί από τη Δημοτική Αρχή του Ιλίου.
Το Πολυτεχνείο εκφράζει τον αγώνα για τη δημοκρατία και το τέλος της μετα-εμφυλιακής περιόδου για τη χώρα μας, δεν έχει κομματικό πρόσημο, αφορούσε τον λαό, ήταν ένα εργαστήριο συνειδήσεων.
Αποτελεί σύμβολο της λαϊκής παρέμβασης στην Ιστορία, για αυτό συνεχώς επικαιροποιείται, αλλά και ενοχλεί τους συντηρητικούς εκφραστές της πολιτικής, όπως σήμερα την Κυβέρνηση της Νέας Δημοκρατίας.
Η σημερινή οικονομική κρίση και η κρίση λόγω πανδημίας δημιουργεί πόλωση. Κάθε στρατόπεδο δημιουργεί τα δικά του ερείσματα. Το Πολυτεχνείο ως αφήγημα λαϊκών αγώνων επανα-νοηματοδοτείται.
Σήμερα είναι κρίσιμο το θέμα του αυταρχισμού σχετικά με τις πρακτικές της κυβέρνησης στην εφαρμογή κατασταλτικών πολιτικών, όπως την απαγόρευση των συγκεντρώσεων για λόγους υγείας, την κατασυκοφάντηση των νέων ως ανεύθυνων, απρόσεκτων και αδιάφορων για τη μετάδοση του COVID-19, καθώς επίσης και με την υιοθέτηση πολιτικών που δημιουργούν ή ενισχύουν τις κοινωνικές ανισότητες, όπως η υποβάθμιση του ΕΣΥ, των δημόσιων σχολείων και πανεπιστημίων, η αύξηση της ανεργίας, κ.ά.
Ο αγώνας είναι διαρκής…
Το Πολυτεχνείο είναι ο φάρος για τους επερχόμενους αγώνες για μια κοινωνία ισότητας και αλληλεγγύης…
Πηγές:
- Άννα Μαντόγλου (2011). Η εξέγερση του Πολυτεχνείου, Μία κοινωνιοψυχολογική προσέγγιση. Εκδόσεις Πεδίο.
- Eκδήλωση Νεολαίας ΣΥΡΙΖΑ για το Πολυτεχνείο, Ένας διαρκής Αγώνας για τη Δημοκρατία, Νοέμβριος 2020.
- Πρόταση της Αλληλέγγυας Πόλης για την ιστορική αποκατάσταση νεκρού στο Ίλιον στο περιθώριο των γεγονότων της εξέγερσης του Πολυτεχνείου (4/11/2018)
Επιλεγμένο φωτογραφικό υλικό από την έκδοση «Πολυτεχνείο 1973 – 40 χρόνια απόσταση»
Ευχαριστούμε ιδιαίτερα τον Αθανάσιο Αλατά για την ευγενική παραχώρηση του φωτογραφικού υλικού από την έκδοση «Πολυτεχνείο 1973 – 40 χρόνια απόσταση».
Φωτογραφικό αρχείο: Καραγεώργος Βασίλης.
Κείμενα – Επιμέλεια έκδοσης: Θανάσης Αλατάς.
Εκδοτικός Οίκος: Flippers
Επιμέλεια υλικού: Αργυρώ Μπατσή, Νίκη Παπαδοπούλου, Ιωάννα Σιάμου
Επτά «πέτρινα» χρόνια μέσα από την κάμερα του Π. Βούλγαρη
«Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967- 1974», ένα ανέκδοτο ντοκιμαντέρ του Έλληνα σκηνοθέτη.
Το 37λεπτο ανέκδοτο ντοκιμαντέρ του Παντελή Βούλγαρη «Το Χρονικό της Δικτατορίας 1967- 1974». ταινία, η οποία περιέχει πολύτιμο αρχειακό υλικό· από την κηδεία των Γεωργίου Παπανδρέου και Γιώργου Σεφέρη ως τις δίκες του Αλέκου Παναγούλη και άλλων αγωνιστών.
Το σώμα και το αίμα
(Ακόμα μια δοκιμή για ένα ποίημα του Πολυτεχνείου)
Ο ένας γράφει συνθήματα στους τοίχους ο άλλος
Γιάννης Ρίτσος, Από τη σύνθεση Το σώμα και το αίμα (Κέδρος, 1977).
φωνάζει συνθήματα πάνω απ’ τους δρόμους ο τρίτος
φοράει το παράθυρο τραγουδάει ανοιχτός Ρωμιοσύνη Ρωμιοσύνη
τους τραυματίες τους κουβάλησαν στη βιβλιοθήκη
η μια παλάμη αμπελόφυλλου στο χτυπημένο γόνατο
αγάλματα λυπημένα μες στους καπνούς -πού τον ξεχάσατε τον
έρωτα
σπουδαστές οικοδόμοι κατάρες πλακάτ ζητωκραυγές σημαίες
έρωτας είναι τ’ όνειρο έρωτας είναι ο κόσμος
χαμηλωμένο κούτελο του ταύρου έρχονται κι άλλοι κι άλλοι
μικρά μεγάλα σκολιαρόπαιδα με μια φούχτα στραγάλια με τσάντες
δυο κόκκινα πουλιά σταυρωτά ζωγραφισμένα στα τετράδιά τους
οι νεόνυμφοι βγήκαν απ’ το φωτογραφείο δένουν τις άσπρες ταινίες
στο κιγκλίδωμα
τυφλοί λαχειοπώλες μια όρθια κιθάρα λαμπιόνια φαρμακείων
νυχτώνει η πολιτεία ηλεκτρικοί αριθμοί κλεισμένα θέατρα
κλεισμένα τα μικρά τεφτέρια τα υπόγεια ποιήματα τα τρύπια λουλούδια
η μυστική γεωγραφία ανεβαίνει βουβή πάνω απ’ τη νύχτα απ’ το
απόρθητο βάθος
απόψε είναι ο καιρός για όλα λέει
απόψε είναι η συνέχεια όλων λέει
αύριο για όλο τον άνθρωπο για όλο το μέλλον
έτσι είπε πάνω στη στέγη
κράταγε ένα μεγάλο αόρατο τιμόνι κι έστριβε την πολιτεία
κάτω απ’ την άσφαλτο ακουγόταν ο θόρυβος του κόσμου
ένα μαύρο σκυλί ένα καλάθι ένας μικρός καθρέφτης
δυο τεράστια παπούτσια του πικρού γελωτοποιού και το
σπασμένο ποτήρι
κι η μυρωδιά απ’ τη φουφού του καστανά μεγάλη σαν καράβι
Βιβλία για την εξέγερση του Πολυτεχνείου
- Αλατάς, Θ. (2013). Πολυτεχνείο 1973, 40 χρόνια απόσταση. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Flippress.
- Γάτος, Γ. (2004). Πολυτεχνείο ’73, Ρεπορτάζ με την Ιστορία: To χρονικό, οι μαρτυρίες, τα ντοκουμέντα. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Κ. Φιλιππότη 2004.
- Αγγελής, Β. και Δαφέρμος, Ο. (2003). Όνειρο ήταν…Το αντιδικτατορικό φοιτητικό κίνημα και το Πολυτεχνείο με το βλέμμα των πρωτεργατών. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Γραβιηλίδης.
- Στύλλου, Μ., Μπόλαρης, Λ. και Γκαργκάνας, Π. (2011). Το Πολυτεχνείο είναι εδώ. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.
- Χατζησωκράτης, Δ (2005). Πολυτεχνείο ’73, Αναστοχασμός μιας πραγματικότητας. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πόλις.
- Γιάννου, Γ. (2005). Πολυτεχνείο ’73, Εορταστική ανθολογία. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Gutenberg – Γιώργος και Κώστας Δαρδανός.
- Επιμ. Κοντή Μ. Επιμ. Σειράς Βιντιάδης, Μ. (2007). Εδώ Πολυτεχνείο. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δημοσιογραφικός Οργανισμός Λαμπράκη.
- Μαντόγλου Α. (2011). Η εξέγερση του Πολυτεχνείου: Μία κοινωνιοψυχολογική προσέγγιση. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Πεδίο.
- Γρηγοριάδης, Σ.,Ν. (2011). Ιστορία της Σύγχρονης Ελλάδας, 1941-1974: Πολυτεχνείο-Κύπρος-Μεταπολίτευση. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ελευθεροτυπία.
- Καπατσούλια, Ν., (εικονογράφηση) Μανδηλαράς, Φ. (2012). H εξέγερση του Πολυτεχνείου. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Παπαδόπουλος.
- Κιούση-Θεοδωράκη, Ε. (2012). Εδώ Πολυτεχνείο: Αλήθειες και ψέματα. Η 17η Νοεμβρίου 1973. Λόγια και τραγούδια. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Δρόμων.
- Οικονόμου, Γ. (2013). Η απαρχή του αυτόνομου κινήματος. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Νησίδες.
- Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο (2013). 40 χρόνια από το Πολυτεχνείο: Ο δρόμος του Νοέμβρη επαναστατικός. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Μαρξιστικό Βιβλιοπωλείο.
Βιβλία για παιδιά
- Kαλογεράκη, Μ. (2000). Mαμά, τι έγινε στο Πολυτεχνείο; ΕΚΔΟΣΕΙΣ Ελληνικά Γράμματα.
- Μουρίκη, Κ., (εικονογράφηση) Χριστοφοράκης, Ν. (2008). Λίγα γαρύφαλλα για το Πολυτεχνείο. ΕΚΔΟΣΕΙΣ Διάπλαση.
